Chronische sinusitis

Op basis van de laatste gegevens lijkt COVID-19 niet ernstiger te zijn bij patiënten met chronische rhinosinusitis (CRS). CRS gaat vaak gepaard met symptomen van de lagere luchtwegen, zelfs als er niet eerder astma is vastgesteld. Wees in het algemeen waakzaam op de symptomen van COVID-19 (bijv. verlies van reuk, ‘gewone’ verkoudheid of griepachtige symptomen, koorts en symptomen van lagere luchtwegen: hoesten, kortademigheid). Het is belangrijk om uw CRS goed onder controle te houden en het behandeladvies van uw arts op te volgen.

Het verlies van geur (anosmie) bij chronische rhinosinusitis (CRS) (vaak in combinatie met neuspoliepen) wordt veroorzaakt door een chronische ontsteking van het neus- en sinusslijmvlies. In COVID-19 is het exacte mechanisme van mogelijke beschadiging van de reukzenuw in de neus niet helemaal duidelijk. Als uw reukverlies wordt veroorzaakt door een COVID-19-infectie, kan het binnen enkele weken of maanden na herstel verdwijnen. Als u tijdens de COVID-19-pandemie last krijgt van reukverlies, neem dan contact op met uw arts.

Ontstekingen van de slijmvliezen van de paranasale sinusholtes kunnen worden ingedeeld in 3 categorieën: gewone verkoudheid, acute (minder dan 12 weken) en chronische (langer dan 12 weken) rinosinusitis. Een verkoudheid is een zelfbeperkende ziekte, vaak van virale oorsprong, die 1 tot 2 weken duurt, waarbij de symptomen geleidelijk verdwijnen met of zonder behandeling. Acute (rino)sinusitis wordt gedefinieerd als sinusitis die tot 12 weken aanhoudt. (Rino)sinusitis wordt als chronisch beschouwd wanneer de symptomen minstens 12 weken duren. Chronische (rino)sinusitis kan voorkomen met stabiele symptomen of gepaard gaan met exacerbaties.

Wanneer u iets ruikt, bereiken de ingeademde deeltjes het bovenste gedeelte van de neus en binden ze zich aan de receptorcellen op het reukorgaan (olfactorisch orgaan genoemd), dat zich hoog in de neusholte bevindt. Chronische (rino)sinusitis, vooral met neuspoliepen, veroorzaakt ontsteking in of rond de olfactorische (reuk) slijmvliezen, wat leidt tot een verminderd reukvermogen of zelfs verlies van reukvermogen. Naast de lokale ontsteking van het reukorgaan, kunnen poliepen verhinderen dat ingeademde deeltjes het reukorgaan bereiken. De huidige behandeling voor chronische rinosinusitis is gericht op het herstellen van de reukzin door de ontsteking in en rond het reukorgaan te verminderen, of door de neuspoliepen te verwijderen via een medische of chirurgische behandeling.

Chronische (rino)sinusitis is anders bij kinderen dan bij volwassenen, met minder poliepen bij kinderen tenzij ze lijden aan taaislijmziekte. Er is bewijs dat het type ontsteking van chronische (rino)sinusitis verandert naarmate we verouderen. Chronische (rino)sinusitis met neuspoliepen wordt ernstiger met de tijd als het niet wordt behandeld. Bovendien kunnen poliepen die geleidelijk groter worden druk uitoefenen op het bot en zelfs misvormingen van het middendeel van het gezicht veroorzaken. Een ander teken van ziekteprogressie is het ontstaan van astmasymptomen zoals kortademigheid, piepende ademhaling, hoesten en sputum.

Een verkoudheid is vaak van virale oorsprong en zelfbeperkend. Veel patiënten met chronische (rino)sinusitis herinneren zich een infectie van de neus als de eerste gebeurtenis van hun chronische ziekte. Deze infectie lokte mogelijk de ontwikkeling van rinosinusitis uit, of kan het gevolg zijn van een bestaande ontsteking met verergering door het infectieuze organisme. Chronische rinosinusitis wordt gedefinieerd als het aanhouden van symptomen van de neus en de sinussen gedurende meer dan 12 weken. De rol van virussen en bacteriën in chronische rinosinusitis is niet duidelijk.

In het algemeen is rinosinusitis een chronische ziekte met een breed spectrum van ziekte-ernst en presentatiepatronen. Patiënten kunnen lange periodes hebben waarin de ziekte goed onder controle is. De ziekte kan ook geleidelijk erger worden of stabiel blijven. Het doel van de behandeling is in de eerste plaats het controleren van de symptomen van de patiënt. Andere doelen zijn het verminderen van de slijmvliesontsteking, het vergemakkelijken van de afvoer van secreties uit de sinusholtes naar de neus en het verminderen van plotse verergering van de symptomen. De ziekte wordt doorgaans minder erg op hoge leeftijd. 

Hoofdpijn kan veroorzaakt worden door chronische (rino)sinusitis, vooral in combinatie met andere symptomen zoals neusverstopping, verminderde reukzin, een loopneus en/of secreties die in de keel druppelen. De hoofdpijn is meestal gesitueerd rond de ogen, op het voorhoofd of ter hoogte van de wangen, en wordt meestal beschreven als een dof drukkend gevoel. Pijn aan de zijkant van het hoofd of in de nek wordt zelden veroorzaakt door chronische (rino)sinusitis.

Allergie is niet de oorzaak van chronische rinosinusitis maar kan de ontsteking van de slijmvliezen bij patiënten met chronische rinosinusitis erger maken. Een allergie als concomitante oorzakelijke of verergerende factor voor sinonasale symptomen over het hoofd zien of verwaarlozen, kan aanleiding geven tot een ontevreden patiënt.

Als patiënten met rinosinusitis en een stuifmeelallergie meer nasale symptomen hebben tijdens het stuifmeelseizoen is het zinvol om de allergiecomponent adequaat te diagnosticeren en behandelen. Als patiënten gesensibiliseerd zijn voor schimmels, huidschilfers van huisdieren en huisstofmijt, is het zinvol de nodige maatregelen te nemen om blootstelling te verminderen en de allergische component van rinosinusitis te behandelen volgens de ernst van de symptomen en de controle van de ziekte.

De bovenste (neus en sinussen) en onderste (longen) luchtwegen zijn nauw met elkaar verbonden. Een goede werking van de neus en de sinussen is belangrijk voor een optimale werking van de bronchiën en de zuurstofverwerking in de longen. Tot een derde van de patiënten met rinosinusitis heeft bronchiale symptomen, zoals astma en chronische bronchitis. De meeste patiënten met astma hebben een ontsteking in de neus (rinitis); een derde heeft rinosinusitis. De aanwezigheid van ontsteking en symptomen aan beide uiteinden van de luchtwegen, d.w.z. de bovenste en de onderste luchtwegen, moet in aanmerking genomen worden op het moment van de diagnose en het opstellen van het behandelingsplan.

Door aspirine verergerde luchtwegziekten (AERD), ook de triade van Samter genoemd, zijn een chronische aandoening die bestaat uit drie klinische kenmerken: astma, neuspoliepen en reacties in de luchtwegen op aspirine. Ongeveer 9% van alle volwassenen met astma en ongeveer 30% van alle volwassenen met zowel astma als neuspoliepen hebben AERD. De klinische diagnose AERD kan worden gesteld als alle drie deze drie kenmerken aanwezig zijn. De exacte oorzaak van AERD is onbekend. Er is geen bewijs waaruit zou kunnen worden afgeleid dat AERD genetisch of erfelijk is. De ziekte wordt niet veroorzaakt door het gebruik van aspirine of andere niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s), maar sinus- of astmasymptomen kunnen wel erger worden wanneer deze medicatie wordt gebruikt.

Chronische (rino)sinusitis met of zonder neuspoliepen wordt meestal vastgesteld zonder een vermoeden van een erfelijke (genetische) factor. Bij specifieke vormen van chronische rinosinusitis kan sprake zijn van genetische voorbeschiktheid, waarbij de ziekte in families voorkomt. Studies bij genetisch identieke tweelingen wezen uit dat niet noodzakelijk beide kinderen neuspoliepen ontwikkelen, wat de rol van niet-erfelijke omgevingsfactoren benadrukt.

Ingeademde vervuilende stoffen zoals sigarettenrook zijn een belangrijke oorzaak van irritatie van de luchtwegen en hinderen de afvoer van slijmen uit de neus en sinussen. Sigarettenrook, zowel actief roken als passieve blootstelling, draagt bij aan de ontwikkeling van chronische (rino)sinusitis. Roken geeft aanleiding tot het opzwellen van de slijmvliezen in de neus, vergroot de kans op luchtweginfecties en doet de reukzin afnemen. Actief roken is geen reden om geen sinusoperatie uit te voeren.

Roken is een belangrijke factor voor irritatie in de bronchiën en longen, maar ook in de neus en de sinussen.  Door roken veroorzaakte irritatie kan ernstiger zijn bij patiënten met chronische (rino)sinusitis dan bij gezonde personen. Stoppen met roken is aanbevolen bij rinosinusitis omdat het geassocieerd kan zijn met minder ontsteking en ziektelast. Het is echter moeilijk de impact van een rookstop op de ontsteking en ziektelast van (rino)sinusitis bij een individuele patiënt te voorspellen.

Alcoholintolerantie wordt vastgesteld bij de meeste patiënten met chronische (rino)sinusitis, vooral bij patiënten met rinosinusitis met neuspoliepen. Het drinken van vloeistoffen die alcohol bevatten, kan aanleiding geven tot congestie van de neus en de sinussen, en zo de ziekte erger maken. De mechanismen die aanleiding geven tot door alcohol veroorzaakte luchtwegsymptomen houden geen verband met een klassieke allergische reactie maar zijn eerder geassocieerd met de activering van zenuwen in de sinonasale slijmvliezen. Veel patiënten met chronische rinosinusitis drinken geen vloeistoffen met alcohol.

Irritatie van de neus door chemische stoffen, gas of contact met gecontamineerd water kan een ontstekingsreactie in de neus en de sinussen uitlokken. Eenmalig of herhaaldelijk contact met deze stoffen kan leiden tot langdurige ontsteking van de slijmvliezen en het ontstaan van symptomen. Chronische (rino)sinusitis wordt doorgaans veroorzaakt door een combinatie van verschillende factoren. Andere factoren, waarvan u zich misschien niet bewust bent, kunnen bijgedragen hebben aan de ontwikkeling van uw chronische (rino)sinusitis.

Een slechte luchtkwaliteit binnen en allergieën voor schimmels en stofmijt kunnen ontsteking en zwelling in de neus en sinussen veroorzaken bij gevoelige patiënten, mogelijk met chronische rinosinusitis met/zonder neuspoliepen tot gevolg. We kunnen echter moeilijk concluderen dat deze factoren de rinosinusitis hebben veroorzaakt, omdat de meeste patiënten meerdere redenen voor de ontwikkeling van rinosinusitis op een bepaald moment in hun leven hebben.

Apothekers zijn leden van het multidisciplinaire team dat zinvol advies voor de behandeling van chronische (rino)sinusitis geeft. Ze hebben kennis van de verschillende geneesmiddelen en kunnen nuttig advies geven over hoe u een neusspray moet gebruiken. Sommige apothekers kunnen u ook adviseren over hoe u neusspoelingen met zout water moet uitvoeren. De apotheker zal ook benadrukken dat consequent gebruik van neussprays met corticosteroïden cruciaal is om maximaal voordeel uit dit geneesmiddel te halen.

De apotheker kan ook advies verstrekken over de tijdelijke effecten van neussprays met corticosteroïden. Patiënten moeten weten dat het een paar dagen kan duren voordat ze de heilzame effecten van neussprays met corticosteroïden voelen en dat het effect niet onmiddellijk intreedt, zoals met ontzwellende sprays. Maar voor een goede diagnose en de nodige opvolging moet u ook een arts raadplegen.

De neus spoelen met saline wordt beschouwd als een eerstelijnsbehandeling voor chronische (rino)sinusitis. Het verlicht de symptomen een beetje door de neusholten te spoelen, secreties te verwijderen, secreties die in de keel druppelen te verminderen en allergenen en irriterende stoffen die bijdragen aan de ziekte weg te spoelen. Dankzij het gebruik van een neusspoeling met saline vóór toediening van andere nasale geneesmiddelen, kan de medicatie bovendien doeltreffend de binnenbekleding van de neusslijmvliezen bereiken.

De ontzwellende neusspray werkt alleen voor een korte periode door de slijmvliezen op een krachtige manier te ontzwellen. Hij mag niet langer dan 7 opeenvolgende dagen gebruikt worden. Als u hem langer gebruikt, kan hij bijwerkingen veroorzaken zoals extra zwelling, irritatie van de slijmvliezen en zelfs verslaving aan dit geneesmiddel.

Een ‘gewone verkoudheid’ wordt beschouwd als zelfbeperkend en de symptomen zouden na twee weken verdwenen moeten zijn. De ontsteking bij een verkoudheid situeert zich in de slijmvliezen van zowel de neus als de sinussen. Een symptomatische behandeling of pijnstillers kunnen helpen. Doktersadvies is zinvol in geval van ernstige symptomen of klinische tekens van complicaties, zoals zwelling van de huid en de weefsels die over de sinusholtes liggen, problemen met de oogbol of het gezichtsvermogen, of hoge koorts. Als een gewone verkoudheid langer dan 2 weken aanhoudt, wordt de term acute rinosinusitis gebruikt en wordt patiënten aangeraden naar de dokter te gaan voor een behandeling. Een correcte diagnose inclusief nasale endoscopie is verder zinvol in geval van symptomen langs één kant van de neus/het gezicht, bloedneuzen en/of ernstige hoofdpijn.

Dit is afhankelijk van het gezondheidszorgsysteem in uw land. In de meeste delen van Europa moet u eerst hulp zoeken bij uw apotheker en huisarts. Als een standaardbehandeling niet werkt, kan het zijn dat u doorverwezen wordt naar een keel-, neus- en oorarts (kno). De standaardbehandeling bestaat uit neusspoelingen met zout water en een neusspray met corticosteroïden.

Wanneer de arts met een instrument – nasaal speculum of endoscoop genoemd – in de neus kijkt, blijken de sinonasale slijmvliezen soms gezwollen, met of zonder de aanwezigheid van poliepen, en zijn er al dan niet doorzichtige of verkleurde secreties te zien. Bij de meeste patiënten met rinosinusitis volstaat een nasaal onderzoek met een speculum of endoscoop om een correcte diagnose te stellen. Als er geen nasale endoscoop beschikbaar is, kan een CT-scan overwogen worden.

Momenteel zijn er geen aanwijzingen dat het gebruik van een neusspray met corticosteroïden leidt tot een verhoogd risico op infectie met COVID-19 of tot een ernstiger verloop van COVID-19. Een aanzienlijk percentage van de COVID-19-patiënten ervaart reukverlies als een vroeg teken van de ziekte. Er zijn geen aanwijzingen die stellen dat een behandeling met een neusspray met corticosteroïden een positief effect heeft op het herstel. Er zijn echter ook geen aanwijzingen die aantonen dat deze behandeling een negatieve invloed heeft op de symptomen en / of de ontwikkeling van (ernstiger) COVID-19. Daarom wordt aanbevolen om de regelmatige behandeling met uw corticosteroïd-neusspray voor chronische rhinosinusitis voort te zetten.

Chronisch gebruik van tabletten met corticosteroïden moet worden vermeden of met voorzichtigheid worden gebruikt bij patiënten met chronische rhinosinusitis (CRS) tijdens de pandemie en mag alleen worden gebruikt door patiënten met ernstige symptomen en bij gebrek aan een alternatief. Beslissingen over de behandeling (corticosteroïden, chirurgie of biologische geneesmiddelen) moeten op individuele basis worden genomen. Als uw CRS-symptomen verergeren, neem dan contact op met uw arts, aangezien het zelf starten of stoppen van corticosteroïden gezondheidsrisico's kan veroorzaken en ook uw CRS-controle kan beïnvloeden. Het kan ook uw gevoeligheid voor een SARS-CoV2-infectie (het virus dat COVID-19 veroorzaakt) beïnvloeden.

Intranasale (cortico)steroïden zijn doeltreffende geneesmiddelen om de symptomen van allergische rinitis te controleren. Ze werken vooral goed tegen een verstopte neus. Intranasale steroïden verlichten de symptomen hoofdzakelijk via hun ontstekingsremmende activiteit. Ze zijn doeltreffend in het controleren van de vier hoofdsymptomen van allergische rinitis: neuscongestie, rinorroe, jeuk en niezen.  Neussprays met corticosteroïden hebben ook een positief effect op de oogsymptomen.

Het effect van de intranasale spray treedt in na een paar uur. De maximale activiteit wordt bereikt na verschillende weken gebruik. Intranasale sprays met steroïden zijn veilig voor langdurig gebruik als patiënten de aanbevolen doses volgen en de juiste applicatietechniek toepassen. De steroïden worden niet opgenomen in de bloedsomloop en zijn daarom niet geassocieerd met systemische effecten. Bijwerkingen blijven meestal beperkt tot epistaxis (bloedneus) als gevolg tot een verkeerde applicatietechniek, een droge neus/korstvorming, abnormale smaak en irritatie van de keel.

Het doel van medische behandeling is de ziektelast en de ernst van de symptomen te verminderen en de levenskwaliteit te verbeteren. Als de medische behandeling doeltreffend is, kunnen patiënten een normaal leven leiden zonder hoofdpijn, en met een normale neusademhaling, minder secreties in de neus en een goede reukzin. Jammer genoeg kan medische behandeling patiënten met chronische (rino)sinusitis niet vaak ‘genezen’. Veel patiënten blijven ondanks medische behandeling last hebben van symptomen. Bij sommige patiënten met ernstige symptomen ondanks medische behandeling is chirurgie om de neusholtes open te maken en aangetaste slijmvliezen te verwijderen, aanbevolen.

Gezien het feit dat bronchiale symptomen aanwezig zijn bij tot een derde van de patiënten met rinosinusitis is het belangrijk bronchiale symptomen zoals hoesten, kortademigheid en een piepende ademhaling te herkennen bij adolescenten en volwassenen met chronische sinonasale symptomen. Astma kan vastgesteld worden door een arts. Als astma aanwezig is, is het belangrijk de bronchiale ontsteking van het astma te behandelen, aangezien een optimale conditie van de bronchiën een positief effect zal hebben op rinosinusitis. De behandeling van chronische (rino)sinusitis kan moeilijker zijn als er ook sprake is van astma. In dat geval moet voor beide aandoeningen een aangepaste combinatietherapie worden toegediend.

Een patiënt moet advies inwinnen bij een specialist (keel-, neus-, oorarts) wanneer de sinonasale symptomen ernstig zijn, niet goed onder controle zijn met de behandeling van de huisarts, en wanneer maatregelen om de aandoening zelf onder controle te houden, falen. Dringende doorverwijzingen zijn aanbevolen in geval van plots opkomende eenzijdige of ernstige symptomen, plots opkomende zwelling van de weefsels over de sinusholtes of verlies van gezichtsvermogen. In geval van geleidelijke eenzijdige neus- of sinusproblemen die langer dan 4 weken duren, moet een arts geraadpleegd worden.

Er bestaan verschillende technische onderzoeksmethoden om de doorgankelijkheid van de neus te bepalen. Voorbeelden zijn rinomanometrie (meting van druk en stroom tijdens normale in- en uitademing via de neus), akoestische rinometrie (bepaling van de structuur van de binnenkant van de neus door geluidsgolven door de neus te sturen) en nasale inspiratoire piekstroommeting (meting van de nasale stroom tijdens geforceerde inademing via de neus). Deze technieken kunnen nuttig zijn om gerapporteerde neusverstopping objectief vast te stellen en de nasale luchtstroom te meten. Wanneer neusendoscopie niet beschikbaar is of wanneer er een discrepantie is tussen de klinische symptomen en de endoscopie, kan een CT-scan van de sinussen gemaakt worden. Geurtests kunnen noodzakelijk zijn om mogelijk reukverlies vast te stellen en huidpriktests kunnen uitgevoerd worden om een allergie voor ingeademde allergenen (zoals huisstofmijt of stuifmeel) te diagnosticeren.

Een nasale endoscopie is onontbeerlijk in de diagnose van chronische (rino)sinusitis. Met de techniek kunnen de neusholte en de uitstroomkanalen van de sinussen globaal worden geëvalueerd, met visualisatie van het slijmvliesoedeem, de aanwezigheid van neuspoliepen en/of secreties. Indien een nasale endoscopie niet haalbaar of mogelijk is, is een CT-scan van de sinussen aanbevolen om chronische rinosinusitis te diagnosticeren. Bij specifieke indicaties of naargelang de ernst van de symptomen kunnen bijkomende tests worden uitgevoerd, zoals metingen van de neusdoorgankelijkheid, geurtests en/of allergietests.

Hoofdpijn kan niet objectief gemeten worden, zoals op basis van een bloedonderzoek of een scan. De plaats, het type, de ernst en de factoren die hoofdpijn uitlokken, kunnen tijdens het opmaken van de voorgeschiedenis aan de patiënt gevraagd worden. Tijdens het gesprek kan ook gepeild worden naar de impact van de hoofdpijn op de levenskwaliteit en het dagelijkse functioneren.

Herhaaldelijke CT-scans zijn niet noodzakelijk om de omvang van de neuspoliepen te beoordelen of de evolutie van de ziekte te evalueren. Een nasale endoscopie (met een camera in de neus kijken) blijft de hoeksteen van de opvolging en de respons op de behandeling. Alleen wanneer uw keel-, neus- en oorspecialist niet zeker is van de omvang of aard van uw neuspoliepen, of wanneer een operatie voorgesteld wordt, is een CT-scan aanbevolen.

Elke CT-scan stelt de patiënt bloot aan straling. Daarom is het belangrijk CT-scans uit te voeren wanneer dat nodig is om de correcte diagnose te stellen of de patiënt voor te bereiden voor een sinusoperatie. Uw keel, neus- en oorspecialist (kno) zal u de indicatie voor een CT-scan uitleggen. De meeste ziekenhuizen gebruiken een protocol met lage stralingsdosis voor CT-scans van de sinussen. Wanneer deze protocollen worden gebruikt, stemt de hoeveelheid straling waaraan u tijdens elke scan wordt blootgesteld overeen met een paar maanden blootstelling aan natuurlijke straling van de omgeving of een trans-Atlantische vlucht (heen en terug).

MRI (beeldvorming op basis van magnetische resonantie) is aangewezen bij specifieke indicaties bij chronische rinosinusitis. MRI is een beeldvormingstechniek die geen blootstelling aan straling vereist. In plaats daarvan worden bij MRI een magnetisch veld en radiogolven gebruikt om beelden te maken in de zieke zone in het lichaam. MRI wordt vaak gebruikt om andere ziekten dan chronische (rino)sinusitis of neuspoliepen te evalueren, en om aandoeningen van zachte weefsels te evalueren. Een MRI-scan geeft meer details over het type en de omvang van een letsel en het verband ermee met de omliggende zachteweefselstructuren. Dit zal uw keel-, neus- en oorspecialist (kno) helpen bij het stellen van een diagnose en het opstellen van een behandelingsplan.

Gewone röntgenfoto’s van de schedel of de sinusholtes worden niet langer aanbevolen bij patiënten met chronische (rino)sinusitis. De interpretatie van de radiologische bevindingen op röntgenfoto’s is moeilijk en CT-scans geven een beter beeld van de aandoening.

Hoofdpijn of aangezichtspijn/druk kan een symptoom zijn van rinosinusitis, maar ook van een neurologische aandoening. Hoofdpijn/aangezichtspijn zonder andere nasale symptomen en zonder duidelijke tekenen van ontsteking in de neus is zelden sinusgerelateerd en vaak te wijten aan neurologische oorzaken. Misselijkheid, braken, aura’s, fotofobie (ongemak of pijn als gevolg van blootstelling aan licht), fonofobie (ongemak of pijn als gevolg van luide klanken) zijn symptomen die ook gelinkt zijn aan hoofdpijn die geen verband houdt met chronische (rino)sinusitis en vereisen een consultatie bij de neuroloog.

Momenteel zijn er geen aanwijzingen dat het gebruik van een neusspray met corticosteroïden leidt tot een verhoogd risico op infectie met COVID-19 of tot een ernstiger verloop van COVID-19. Een aanzienlijk percentage van de COVID-19-patiënten ervaart reukverlies als een vroeg teken van de ziekte. Er zijn geen aanwijzingen die stellen dat een behandeling met een neusspray met corticosteroïden een positief effect heeft op het herstel. Er zijn echter ook geen aanwijzingen die aantonen dat deze behandeling een negatieve invloed heeft op de symptomen en / of de ontwikkeling van (ernstiger) COVID-19. Daarom wordt aanbevolen om de regelmatige behandeling met uw corticosteroïd-neusspray voor chronische rhinosinusitis voort te zetten.

Chronisch gebruik van tabletten met corticosteroïden moet worden vermeden of met voorzichtigheid worden gebruikt bij patiënten met chronische rhinosinusitis (CRS) tijdens de pandemie en mag alleen worden gebruikt door patiënten met ernstige symptomen en bij gebrek aan een alternatief. Beslissingen over de behandeling (corticosteroïden, chirurgie of biologische geneesmiddelen) moeten op individuele basis worden genomen. Als uw CRS-symptomen verergeren, neem dan contact op met uw arts, aangezien het zelf starten of stoppen van corticosteroïden gezondheidsrisico's kan veroorzaken en ook uw CRS-controle kan beïnvloeden. Het kan ook uw gevoeligheid voor een SARS-CoV2-infectie (het virus dat COVID-19 veroorzaakt) beïnvloeden.

Alle patiënten die positief zijn getest op COVID-19 of klinische tekenen of symptomen van COVID-19-infectie vertonen, ongeacht de ernst van de infectie, dienen hun arts te raadplegen om de voortzetting van hun biologische therapie te bespreken. Patiënten die negatief zijn getest op COVID-19 of die geen klinische tekenen of symptomen van COVID-19 vertonen, kunnen de behandeling voortzetten terwijl ze worden opgevolgd (face2face of op afstand) door hun behandelende arts.

Orale tabletten met steroïden zijn doeltreffend in het verminderen van de ontstekingsgraad bij rinosinusitis. Ze zijn dus zeer doeltreffend in het verminderen van de ernst van de symptomen. Daarom krijgen heel wat patiënten orale steroïden voor rinosinusitis om hun levenskwaliteit te verbeteren en de ziektelast te verminderen. Orale steroïden kunnen lichte of zware bijwerkingen hebben, afhankelijk van de dosering, de gebruiksduur en de individuele gevoeligheid. Langdurige inname van tabletten met steroïden kan een invloed hebben op schildklieraandoeningen, de suikerspiegel ontregelen – vooral bij patiënten met diabetes –, osteoporose veroorzaken en depressieve of opgewonden gevoelens uitlokken.

In tegenstelling tot orale steroïden worden neussprays met corticosteroïden beschouwd als veilig. Ze zijn zelden geassocieerd met bijwerkingen in het lichaam omdat de opname in het bloed minimaal is.

Bij matige tot ernstige symptomen van chronische (rino)sinusitis kan een behandeling met orale antibiotica aanbevolen zijn, afhankelijk van het type rinosinusitis, het uitzicht van de slijmvliezen tijdens onderzoek met een endoscoop en de comorbiditeiten van de patiënt. 

De chirurg brengt een klein slangetje met een minicamera in de neusgaten en leidt die naar het gebied van de sinusholtes. De aangetaste sinusholtes worden opengemaakt en de ontstoken weefsels worden met behulp van kleine instrumenten verwijderd. Endoscopische chirurgie wordt meestal ambulant uitgevoerd.

Sinuschirurgie wordt voorgesteld wanneer aan een of meer van de volgende criteria wordt voldaan:

- hinderlijke symptomen van rinosinusitis ondanks medische behandeling op basis van richtlijnen

- hinderlijke symptomen van rinosinusitis waarvoor de medische behandeling ontoereikend wordt bevonden of wanneer met die behandeling geen goede controle kan worden bereikt

- hinderlijke symptomen van rinosinusitis waarvan wordt gemeend dat ze goed reageren op chirurgie

Het doel van sinuschirurgie is het verlichten van de meeste van uw (rino)sinusitissymptomen, zoals een verstopte neus, een loopneus, postnasale drip (neussecreties in de keel) en aangezichtspijn. De effecten van chirurgie op de verminderde reukzin verschillen van patiënt tot patiënt en zijn afhankelijk van de ernst en omvang van de aandoening. Sinuschirurgie verbetert doorgaans ook de slaapkwaliteit, de werkprestaties en de vermoeidheid van patiënten overdag.

Sinuschirurgie is een uitdagende ingreep en ondanks de beschikbaarheid van nieuwe instrumenten kunnen tijdens de operatie nog steeds lichte of ernstige complicaties optreden. Ernstige complicaties zijn bloedingen, intracraniaal letsel (in de schedel) en visusstoornissen. Voorbeelden van lichte complicaties zijn bloeduitstortingen rond het oog (‘blauw oog’) of roodheid van de huid rond het oog, waterige ogen, littekenvorming in de neus en persistentie van de ziekte.

De meeste patiënten doen het goed na chirurgie, maar tot 30% van de geopereerde patiënten reageert ontoereikend op sinuschirurgie. Een nieuwe operatie kan in dit geval noodzakelijk zijn. Negatieve voorspellende factoren voor het resultaat van chirurgie zijn de aanwezigheid van astma, aspirine-intolerantie, taaislijmziekte, uitgebreide neuspoliepen, roken en beroepsgebonden blootstelling aan stoffen die de luchtwegen irriteren. De gegevens over de rol van allergie op het resultaat van sinuschirurgie spreken elkaar tegen.

In het algemeen hebben we de neiging veel conservatiever te zijn bij de behandeling van kinderen dan bij die van volwassenen met chronische (rinosinusitis). Sinuschirurgie bij kinderen is voorbehouden voor zeer ernstige vormen, zoals aanhoudende ziekte bij patiënten met taaislijmziekte, immuundeficiëntie en andere aandoeningen, evenals orbitale (oog) en intracraniale (in de schedel) complicaties.

Chirurgie om de neusademhaling te verbeteren, zoals een neustussenschotcorrectie, kan nuttig zijn bij specifieke patiënten met rinosinusitis. Als het tussenschot recht is, kunnen patiënten beter ademen en kan de behandeling van chronische rinosinusitis doeltreffender zijn. Als tijdens sinuschirurgie een afwijking van het tussenschot vastgesteld wordt, wordt aangenomen dat de correctie ervan de resultaten van sinuschirurgie zal verbeteren.

Of chirurgie de symptomen van snurken en obstructieve slaapapneu zal verbeteren, is afhankelijk van de ernst van de nasale obstructie die veroorzaakt wordt door de chronische (rino)sinusitis. In het algemeen speelt de neus een kleine rol in het snurk- en apneuprobleem. Daarom is het vaak onmogelijk te voorspellen of sinuschirurgie het snurken zal verbeteren. Uw keel-, neus- en oorarts (kno) kan de mogelijkheden met u bespreken.

Het doel van zowel medische als chirurgische behandeling is het verminderen van de ontsteking in de sinussen als gevolg van (rino)sinusitis. Neussprays, druppels of tabletten met corticosteroïden kunnen dit meestal verhelpen en uw reukzin verbeteren. Als de medische behandeling faalt, kan sinuschirurgie worden overwogen. Het is moeilijk om de mate van verbetering van de reukzin na sinuschirurgie te voorspellen. Het kan gaan van volledig herstel tot gedeeltelijke of zelfs geen verbetering. Uw behandelende arts kan u misschien een voorspelling geven van de slaagkansen van behandeling van de verminderde reukzin.

Patiënten ervaren de fase na sinuschirurgie al dan niet als pijnlijk, afhankelijk van de uitgebreidheid van de chirurgie, de mate van ontsteking en andere factoren zoals de persoonlijke pijndrempel. In geval van aangezichtspijn of hoofdpijn zal uw arts pijnstillers aanraden.

Afhankelijk van het monoklonale antilichaam, zijn ze specifiek gericht op verschillende moleculen die een invloed hebben op hoe uw immuunsysteem de ziekte medieert. Sommige antilichamen (die we anti-IgE-antilichamen noemen) werken door binding van IgE en voorkomen zo dat dit bindt aan zijn receptor op het oppervlak van ontstekingscellen in uw bloed. IgE staat voor immunoglobuline E en wordt vrijgegeven in uw bloed als uw immuunsysteem te sterk reageert op een allergeen. Niet alle monoklonale antilichamen zijn gericht op IgE. Andere zijn gericht op interleukines (kortweg: IL) of de receptor ervan, eiwitten die voornamelijk worden geproduceerd door witte bloedcellen die immuun- en ontstekingsreacties reguleren. Voorbeelden zijn anti-IL4- en anti-IL13-antilichamen, die gericht zijn op IL-4 en IL-13. Nog andere monoklonale antilichamen zijn gericht op IL-5, een eiwit van het immuunsysteem dat normaal de productie activeert van een type ontstekingscellen die eosinofielen heten.

De meeste momenteel in de handel verkrijgbare monoklonale antilichamen worden subcutaan (onderhuids, met een injectie) toegediend – meestal eenmaal om de 2 tot 4 weken, afhankelijk van het specifieke product. De meeste monoklonale antilichamen worden momenteel toegediend in een dokterspraktijk, maar sommige kunnen thuis worden toegediend met een auto-injector. 

Momenteel zijn er geen vaste aanbevelingen die aangeven hoelang een patiënt een monoklonaal antilichaam moet blijven gebruiken.  In richtlijnen wordt aanbevolen de medicatie minstens vier maanden te testen om te zien of ze uw symptomen van chronische sinusitis verbetert. De respons op de behandeling kan na 1 jaar opnieuw worden geëvalueerd.

Na het inspuiten van de monoklonale antilichamen kunnen een aantal lokale bijwerkingen optreden. Vaak voorkomende lokale bijwerkingen op de injectieplaats zijn roodheid van de huid, zwelling, jeuk en een branderig gevoel. Ernstige bijwerkingen zijn zeer zeldzaam. We bevelen u aan de mogelijke bijwerkingen van het gekozen product te bespreken met uw arts.

De meeste sinuschirurgen adviseren nasale douches in combinatie met een ontstekingsremmende nasale of orale behandeling in de postoperatieve fase. Nasale douches helpen secreties en bloed af te voeren tijdens de postoperatieve fase. Ontstekingsremmende behandelingen zoals corticosteroïden verminderen de postoperatieve ontsteking. Dit postoperatieve behandelingsschema wordt vaak gecombineerd met regelmatige bezoeken aan de chirurg, die de sinonasale holtes kan schoonzuigen.

In wetenschappelijke papers wordt vermeld dat bij ongeveer 20% van de patiënten die chirurgie ondergaan de symptomen terugkomen als gevolg van terugkerende ontsteking. Patiënten met astma, sinusitis met aantasting van de bovenste (frontale) sinussen of verdikking van de botten van de sinusholtes, met door aspirine verergerde luchtwegziekten (aspirin-exacerbated respiratory disease, AERD) en met beroepsgebonden blootstelling aan bepaalde stoffen, zijn in verband gebracht met slechtere operatieresultaten. De ernst van de ontsteking en bloeding tijdens de operatie, de chirurgische vaardigheden en de omvang van de operatie hebben ook een invloed op de resultaten. Postoperatieve zorgen zijn net zo belangrijk als preoperatieve beoordeling en de tijdens de operatie gebruikte technieken. Patiënten moeten bereid zijn de neusholte uiterst zorgvuldig te spoelen met salineoplossingen en neussprays met corticosteroïden gebruiken.

Chronische (rino)sinusitis met neuspoliepen is een chronische ziekte van de sinonasale slijmvliezen met druifachtige structuren (poliepen genaamd) die symptomen veroorzaken. Poliepen zijn slijmvliesstructuren met chronische ontsteking, die verantwoordelijk zijn voor het volume en de persistentie. Daarom zijn een ontstekingsremmende behandeling met corticosteroïden en douches met saline aanbevolen.

Een verminderde reukzin is één van de hoofdsymptomen van rinosinusitis met neuspoliepen, hetzij door verstopping van het reukorgaan (olfactorisch orgaan) door de poliepen, hetzij door ontsteking van de slijmvliezen van het reukorgaan. Ondanks de verwijdering van de neuspoliepen via chirurgie kan de ontsteking in de olfactorische zone blijven bestaan. Bijgevolg hebben niet alle patiënten na sinuschirurgie een normaal reukvermogen. Daarom kan het belangrijk zijn neussprays met corticosteroïden te gebruiken na chirurgie omdat die de ontsteking van de olfactorische (reuk)slijmvliezen verminderen.